หนู (rat or mice) เป็นศัตรูที่สำคัญของมนุษย์ หนูทำลายพืชผลและพยายามจะเข้าร่วมในที่อยู่อาศัยของมนุษย์และนำความเสียหายนานาประการแก่เศรษฐกิจของมนุษย์ได้แก่

 

• การกัดแทะกินพืชผลที่มนุษย์ปลูกตั้งแต่ในไร่นาตลอดจนทำให้เกิดการปนเปื้อนในที่เก็บรักษา
• ในระหว่างการขนส่งและการแปรรูปผลิตผล จนกระทั่งถึงมือผู้บริโภค
• กัดแทะผลิตภัณฑ์เครื่องอุปโภคและบริโภคของมนุษย์

 

หนูเป็นสัตว์พาหะสำคัญที่นำโรคหลายชนิดสู่คน และสัตว์เลี้ยง ได้แก่

 

• โรคฉี่หนู (leptospirosis)
• โรคไข้หนู (murine thyphus, scrub thyphus)
• กาฬโรค (plaque)
• โรคเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร

 

ความเสียหายทางอ้อม

 

• การกัดสายไฟและอุปกรณ์ไฟฟ้าต่างๆ ภายในอาคาร ทำให้เกิดไฟฟ้าลัดวงจร ซึ่งเป็นอันตรายต่อชีวิตและทรัพย์สินของมนุษย์
• การขุดรูอาศัยภายใต้อาคาร ตามคันดิน คันคลอง และในท่อระบายน้ำเสีย ทำให้พื้นอาคารทรุด ดินฝั่งตลิ่งทรุด เกิดการอุดตันในท่อระบายน้ำ

 

ประเทศไทยมีหนู 3 สกุล คือ

 

• สกุลหนูพุก (Bandicota)
• สกุลหนูท้องขาว (Rattus)
• สกุลหนูหริ่ง (Mus)

 

สามารถแบ่งตามแหล่งที่พบอาศัยเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ ดังนี้

• หนูป่าหรือหนูนา (Wild or field rodents)

• หนูเหล่านี้พบในธรรมชาติ ในสภาพพื้นที่ป่าทุ่งหญ้าหรือตามแหล่งที่มีการปลูกพืช กินเมล็ดพืช รากพืช ใบ ผลของพืช แมลง หอย ปู ปลา เป็นอาหาร
• หนูหลายชนิดขุดรูอาศัยในดิน เช่น หนูในสกุลหนูพุก และ สกุลหนูท้องขาว

• หนูบ้านหรือหนูในเมือง (Commensal or domestic rodents)

• เป็นหนูที่พบอาศัยอยู่ใกล้ชิดกับมนุษย์มากที่สุดในแหล่งชุมชนหรือในเมือง
• กินอาหารเกือบทุกชนิดที่มนุษย์กินได้และเหลือทิ้ง
• สามารถขุดรูอาศัยในดินหรือหลบซ่อนอยู่ตามที่ต่างๆ ทั้งในบ้านและนอกอาคารหรือในท่อระบายน้ำ หรือในฟาร์มเลี้ยงสัตว์
• ชอบกัดแทะทำลายของกินและของใช้ต่างๆ ทั้งในบ้านเรือนและอาคารสถานที่
• เป็นตัวการสำคัญในการนำโรคสู่มนุษย์
• เกิดเพลิงไหม้อันเนื่องมาจากไฟฟ้าลัดวงจร ได้แก่ สกุลหนูท้องขาวและสกุลหนูหริ่ง

 

 

หนูนอร์เวย์ หนูท่อ หนูตลาด(House rat, Common rat, Norway rat)

• น้ำหนักตัวประมาณ 200-500 กรัม
• ความยาวหัวรวมลำตัวประมาณ 233 มิลลิเมตร หางสั้นกว่าความยาวตัว(ประมาณ 201 มิลลิเมตร)
• ลำตัวมี 2 สี ด้านบนสีเข้มกว่าด้านล่าง
• หน้าจะป้านหรือทู่กว่าหนูท้องขาวบ้าน มีตาและใบหูเล็กกว่า
• ขนด้านท้องสีเทา ด้านหลังขนสีน้ำตาลหรือสีดำ
• เท้าหลังใหญ่และมีขนขาวตลอด (44 มิลลิเมตร)
• เพศเมียมีเต้านม 3 คู่ที่อก และ 3 คู่ที่ท้อง
• หนูที่ตัวโตเต็มที่จะกินอาหาร 20-30 กรัมต่อคืน (ประมาณ 10 % ของน้ำหนักตัว)
• สามารถเดินทางในแต่คืนเป็นระยะทางไกล 2-3 กิโลเมตร เพื่อหาอาหาร
• พบทั่วประเทศในเขตเทศบาลเมืองทุกแห่ง
• อาจพบในพื้นที่ทำการเกษตรที่ติดต่อกับเขตชุมชนใหญ่ๆ
• เป็นพาหะนำโรคที่สำคัญหลายชนิดสู่มนุษย์และสัตว์เลี้ยง
• ชอบอาศัยใกล้แหล่งน้ำเป็นกลุ่ม

 

 

หนูท้องขาวบ้าน หนูหลังคา (Roof rat, Black rat)

• ตัวเต็มวัยน้ำหนักประมาณ 90-250 กรัม
• ความยาวหัวรวมลำตัวประมาณ 182 มิลลิเมตร
• สีขนด้านหลังเป็นสีน้ำตาลและกลางหลังมีขนแข็งสีดำแทรก บางครั้งมีแถบขนสีน้ำตาลคล้ำยาวจากส่วนคอถึงกลางอก
• ขนบริเวณเท้าหลังส่วนใหญ่ยาวและมีขนดำแทรกปะปนบ้าง
• หางดำตลอด ยาวกว่าความยาวหัวรวมลำตัว (ประมาณ 188 มิลลิเมตร)
• จมูกแหลม ใบหน้าแหลม ใบหูใหญ่ ตาโต
• เพศเมียมีเต้านม 2 คู่ที่อก และ 3 คู่ที่ท้อง
• พบทั่วไปตามเพดานของบ้านเรือนและอาคารต่างๆ ยุ้ง ฉาง นาข้าว ในสวนผลไม้ มะพร้าว ปาล์มน้ำมัน
• ไม่ชอบขุดรูอาศัยในดิน มักอาศัยอยู่บนต้นไม้หรือบนที่สูง หรือใต้หลังคาในห้องต่างๆ ของอาคาร
• ชอบกินผลไม้ ผักและเมล็ดพืชมากกว่าเนื้อสัตว์
• ชอบอาศัยอยู่ในที่แห้งและสูง เช่น ใต้หลังคาบ้านหรือตามขื่อแปของโรงเก็บอาหารสำเร็จรูปต่างๆ บนต้นไม้

 

หนูจี๊ด (Polynesian rat)

• เป็นหนูที่มีขนาดเล็กที่สุดในสกุล Rattus
• มีน้ำหนักตัวอยู่ระหว่าง 27-60 กรัม
• ความยาวลำตัวเท่ากับ 115 มิลลิเมตร ตาโต ใบหูใหญ่
• เท้าหลังยาวประมาณ 23 มิลลิเมตร
• หางยาวกว่าหัวและลำตัวมาก (128 มิลลิเมตร) และมีสีเดียวตลอด
• ขนด้านหลังมีสีน้ำตาลแก่ ขนด้านท้องสีเทา
• เพศเมียมีเต้านมที่อก 2 คู่ และที่ท้อง 2 คู่
• ชอบอาศัยในที่แจ้งตามบ้านเรือน โดยเฉพาะในห้องครัว ในห้องเก็บของ ในตู้ ในลิ้นชัก และยุ้งฉาง
• พบทำลายพืชผลไม้ ในไร่นา ไร่สวน ในหมู่บ้านที่ติดกับพื้นที่ทำการเกษตร เช่นเดียวกับหนูนอร์เวย์
• หนูชนิดนี้กินอาหารได้เกือบทุกประเภท

วงจรชีวิตหนูบ้าน

ชนิดของหนู	วัยเจริญพันธุ์		ระยะตั้งท้อง (วัน)	จำนวนลูกต่อครอก	จำนวนครอกต่อปี	อายุขัย (ปี)
	เพศผู้	เพศเมีย
หนูนอร์เวย์	90-150	80-120	21-23	4-14	6-8	2-3
หนูท้องขาวบ้าน	70-90	60-90	21-23	1-9	2-6	1-2
หนูจี๊ด	60-70	60-70	20-23	3-7	3-8	1-2

การควบคุมหนู

• การกั้นหนูมิให้เข้ามายังอาคาร โรงเก็บ ฟาร์มเลี้ยงสัตว์
• การใช้วัสดุที่แข็ง เช่น แผ่นสังกะสีหรือแสตนเลส ตาข่ายเหล็กหรือตาข่ายลวด ช่องขนาดไม่เกิน 5 เซนติเมตร กั้นไม่ให้หนูเข้าสู่อาคารบ้านเรือน
• การก่อสร้างอาคารมีที่ที่กั้นหนูหรือติดตั้งอุปกรณ์เสริมอื่น ๆ ที่ป้องกันหนูเข้ามาได้
• การใช้กับดัก กรงดักหนู กาวดักหนู
• การรักษาความสะอาดบ้านเรือนและแหล่งชุมชนโดยการเก็บขยะมูลฝอยที่มิดชิด และการกำจัดขยะที่ถูกต้อง
• การใช้ศัตรูธรรมชาติของหนู เช่น นกแสก งู แมว และเชื้อโรค
• การใช้วัตถุอันตรายที่สังเคราะห์ หรือสารสกัดจากพืช เช่น สารรม สารกำจัด ยาเบื่อหนู